Waarom kennen we eigenlijk zo weinig vrouwelijke kunstenaars? Deze vraag stelde ik regelmatig tijdens mijn studies Algemene Letteren (1989-1994) en Kunstgeschiedenis (1990-1994) aan de Universiteit Utrecht. Een bevredigend antwoord heeft het nooit opgeleverd. Wel heeft het ertoe geleid dat ik vastbesloten was om af te studeren op een vrouwelijke kunstenaar! Het intrigeerde me enorm dat the history of art definitely his story was geworden. Om mijn zoektocht naar de ultieme vrouwelijke kunstenaar af te bakenen, besloot ik op zoek te gaan in het Parijs van de Belle Époque. Daar ontdekte ik het bezielde oeuvre van Camille Claudel (1864-1943), het was alsof er een vonk van haar passie op mij spatte. Het was liefde op het eerste gezicht en het begin van een onverbrekelijke verbintenis die alle dimensies overstijgt. Camille Claudel l’or qu’elle trouve … was de titel van mijn doctoraalscriptie waarmee ik in 1994 afstudeerde in beide studies, exact 130 jaar na de geboorte van Camille Claudel. Sindsdien is zij een deel van mijn leven geworden. In de afgelopen jaren heb ik elk boek over haar gelezen, menig tentoonstelling bezocht, talrijke archieven doorgespit, brieven en dossiers gelezen en letterlijk elke steen omgedraaid. Mijn onderzoek zal ik bundelen in een baanbrekende biografie Camille Claudel statuaire, waarin ik een nieuw en helder licht laat schijnen over de gebeurtenissen in het leven van deze zeer getalenteerde vrouw. Het zal een boek zijn waarmee Camille Claudel haar rechtmatige positie in de kunstgeschiedenis (terug)krijgt. Le temps remettra tout en place…
Naast mijn passie voor het oeuvre van Camille Claudel doceer ik sinds 1996 kunst- & cultuurgeschiedenis, vanaf de Venus van Willendorf tot aan de Nana-beelden van Niki de Saint Phalle, op verschillende locaties in Nederland en België én sinds 2017 online: www.kunstgeschiedenisacademie.nl Uiteraard kruipt het bloed waar het niet gaan kan en ben ik begonnen aan een onderzoek naar al die vergeten vrouwelijke kunstenaars in de westerse kunstgeschiedenis. Camille Claudel is namelijk echt niet de enige vrouw die in de schaduw van een zogenaamde grote meester terecht is gekomen. Het is belangrijk haar verhaal in een breder perspectief te plaatsen en de male-gazed (kunst)geschiedenis onder een vergrootglas te houden. Daarom heb ik in de zomer van 2009 het Instituut voor Vrouwelijke Kunstgeschiedenis opgericht.
In 2010 verscheen mijn eerste boek Het Parijs van Isis waarin ik op zoek ging naar het vrouwelijk goddelijke: www.parijsvanisis.nl Op wereld vrouwendag 8 maart 2012 verscheen de eerste druk van Herstory of Art. Helaas is het boek al enige tijd uitverkocht! Ook tweedehands zijn de boeken niet meer verkrijgbaar. Het wordt tijd om alle vergeten vrouwelijke kunstenaars weer een gezicht en een stem geven! Daarom gaan we een volledig herziene druk uitgeven bij onze eigen uitgeverij Haanappel Publishers: www.herstoryofart.nl
Mijn persoonlijke missie is een egalitaire kunstgeschiedenis uit te dragen. Een kunstgeschiedenis waar mannelijke kunstenaars op gelijkwaardige voet staan met vrouwelijke kunstenaars. Een kunstgeschiedenis die start met de vroegste kunstuitingen van de moderne mens in prehistorische tijden toen er nog balans was. Zolang wij deze kennis niet hebben, kan deze ook niet tot voorbeeld dienen. Met als gevolg dat we een gekleurd geschiedenisbeeld voorgeschoteld krijgen. Het is de hoogste tijd om het verleden in het juiste perspectief te beschouwen zodat we naar een toekomst in balans kunnen groeien!
Wil je een lezing organiseren met mij als spreker of een artikel van mijn hand? Neem contact op met teamkarinhaanappel@gmail.com
© 2017 Karin Haanappel
www.haanappelart.com
Holy Moly Woman Podcast (maart 2025)
In deze aflevering spreken we met niemand minder dan Karin Haanappel. Karin is kunsthistorica en heeft als missie om vrouwen terug te brengen in de geschiedenis – waar ze thuishoren! Tijdens haar studies Algemene Letteren en Kunstgeschiedenis viel haar al snel iets op: waar zijn de vrouwen? In de grote westerse culturele canon bleken vrouwelijke kunstenaars vrijwel onzichtbaar. Hoe kon dat?
Karin besloot zelf op onderzoek uit te gaan en ontdekte al snel dat die vrouwen er wél waren. Talloze vrouwelijke kunstenaars, vaak even getalenteerd als hun mannelijke collega’s, zijn door de eeuwen heen systematisch onderbelicht gebleven. Het was het begin van haar levenslange missie: de verborgen geschiedenis van vrouwen zichtbaar maken.
Eén van de eerste vrouwen die Karin’s aandacht trok, was Camille Claudel (1864-1943). Een briljante beeldhouwster, die in de geschiedenis vooral bekend staat als ‘de rechterhand en muze’ van Auguste Rodin (1840-1917). Camille was een uitzonderlijk kunstenaar, met een geheel eigen stijl en visie. Alleen had ze de tijdgeest tegen zich: carrière maken als vrouw in de kunstwereld was in die tijd ‘not done’. Haar werk werd genegeerd, haar talent werd niet erkend en uiteindelijk belandde ze – opgesloten door haar eigen broer – in een psychiatrische inrichting. Daar bracht ze de laatste dertig jaar van haar leven door.
Haar lot is tragisch, maar staat symbool voor de manier waarop vrouwen systematisch uit de geschiedenis zijn gewist. Eeuwenlang mochten vrouwen nauwelijks deelnemen aan het publieke domein. Vrouwelijke rolmodellen bleven daardoor grotendeels onzichtbaar in de geschiedschrijving, terwijl ze er wel degelijk waren. In haar boek ‘Herstory of Art’ (2012) brengt Karin deze vergeten vrouwelijke kunstenaars weer tot leven. Ze laat zien hoe en waarom zij uit de kunstgeschiedenis zijn geschreven, en wat dat zegt over hoe wij onze geschiedenis hebben geconstrueerd.
Karin’s zoektocht bleef niet beperkt tot de 19e eeuwse kunstwereld. Tijdens haar onderzoek stuitte ze op de Isis-religie, die tijdens het Romeinse Rijk nog één van de belangrijkste spirituele stromingen was. De moedergodin Isis werd eeuwenlang vereerd, en zelfs de stad Parijs blijkt naar haar vernoemd! In haar boek ‘Het Parijs van Isis’ (2010) beschrijft Karin hoe diep deze vrouwelijke religie ooit verankerd was in de samenleving, totdat het patriarchaat de godin systematisch uit de geschiedenis begon te wissen.
Karin ontdekte tijdens haar onderzoek dat het oude Egypte oorspronkelijk een matrilineaire samenleving was, waarin niet de farao’s, maar een lange lijn van koninginnen de leiding had. Zelfs de beroemde zonnegod bleek oorspronkelijk een godín. En misschien wel de grootste onthulling: zelfs Jezus werd in de vroegste afbeeldingen misschien wel als meisje weergegeven.
Met haar diepgravende onderzoek biedt Karin een compleet nieuw perspectief op de rol van vrouwen in de geschiedenis. Ze laat zien dat vrouwen vanaf het begin van de mensheid een essentiële rol speelden in kunst, cultuur, religie en samenleving en hoe het patriarchaat hen systematisch onderdrukte en uit de boeken schreef. Tot op de dag van vandaag kennen we daardoor slechts een fractie van onze eigen vrouwelijke geschiedenis. Hoog tijd om dat te herstellen.
nieuwsbrief
Wil je meer #kunstmaaktgelukkig abonneer je dan kosteloos op mijn nieuwsbrief door op de foto hieronder te klikken. Regelmatig vertel ik over mijn fascinerende werk als kunsthistorisch onderzoeker, schrijver en docent.
